Pierwsze objawy niewydolności wątroby: osłabienie, utrata odporności i dolegliwości ze strony układu pokarmowego; bóle brzucha, zwłaszcza po prawej stronie; nudności, wymioty, biegunka;
nagła zmiana masy ciała; ciemny mocz, odbarwione (jasne) stolce.
AlAT – minotransferaza alaninowa, jest enzymem wspomagającym działanie komórek organizmu i występuje w wątrobie, mięśniach sercowym i szkieletowym oraz nerkach. Norma AlAT to 5 do 40 U/I (85–680 nmol/l). Stan podwyższony może wskazywać na dysfunkcje wątroby, w tym toksyczne uszkodzenie wątroby, wirusowe zapalenie wątroby, niewydolność krążenia, a także niedobory tlenu w tkankach. Przy wartościach od 200 do 400 U/I istnieje podejrzenie marskości wątroby, cholestazy wątrobowej lub zawału serca. W przypadku 40 do 200 U/I podejrzewać można m.in. zapalenie trzustki.
AspAT – choroby i uszkodzenia wątroby diagnozuje też AspAT. Aminotransferaza alaninowa to enzym występującym oprócz wątroby także w mięśniu sercowym, nerkach, krwinkach czerwonych i mięśniach szkieletowych. Pomaga w ocenie syntezy białek, kontroluje obciążenie wątroby lekami antykoncepcyjnymi i wykrywa zmiany, wynikające z zastoju żółci. Uwaga, wyniki AspAT mogą zafałszować: ciężka praca fizyczna, tłuste posiłki, kawa, czekolada, alkohol, przyjmowane leki, w tym salicylany. Norma AspAT to 5-40 IU/L. Podczas interpretacji wyniku duże znaczenie ma stopień przekroczenia górnej granicy normy. Norma przekroczona minimum dziesięciokrotnie odpowiada za ciężkie uszkodzenie wątroby (na skutek np. ostrej fazy wirusowego zapalenia wątroby, przez leki np. paracetamol, w wyniku autoimmunologicznego zapalenia wątroby, poważnych zaburzeń, jak zakrzepica żył wątrobowych, czy w chorobie Wilsona) i rozpadowi niektórych guzów nowotworowych.
GGTP – enzym gamma-glutamylotranspeptydaza. To m.in. składnik mechanizmu obrony antyoksydacyjnej w organizmie. Jego zwiększone stężenie może oznaczać objawy kamicy pęcherzyka żółciowego i chorób wątroby, a także wskazywać na zespół czynników prowadzących do zaburzeń w czynnościach wydzielniczych wątroby – cholestazę. GGTP występuję nerkach, wątrobie, mózgu, trzustce, komórkach nabłonka dróg żółciowych, jelitach i gruczole krokowym, najczęściej jelitach i nerkach. Badanie GGTP jest jednym z najczulszych testów wątrobowych. Gamma-glutamylotranspeptydaza nie jest typowym markerem do różnicowania uszkodzeń wątroby. Dlatego trzeba wykonywać również oznaczanie poziomu aminotransferaz oraz fosfatazy alkalicznej. Różne źródła podają różne normy GGTP: 10-66 IU/l u kobiet i 18-100 IU/l u mężczyzn, 35 IU/l u kobiet i 40 IU/l u mężczyzn lub odpowiednio 38 i 43 IU/l. Podwyższone GGTP może oznaczać szereg groźnych chorób: zapalenie wątroby, marskość wątroby, stłuszczenie wątroby, zapalenie trzustki, nowotwór czy mononukleozę zakaźną.
ALP – fosfataza zasadowa jest enzymem, który można znaleźć w błonach wielu komórek, szczególnie w komórkach kościotwórczych – osteoblastach. Enzym ten jest wydalany do żółci. Jego poziom rośnie w przypadku utrudnienia odpływu żółci z wątroby do jelit. W przypadku badania wątroby norma fosfatazy zasadowej we frakcji wątrobowej to 10-20% całkowitej aktywności enzymu. Na choroby wątroby: zapalenie wątroby, niedrożność dróg żółciowych, kamicę żółciową, marskość wątroby, rak wątroby, przerzuty nowotworowe do wątroby wskazuje podwyższony wynik ALP.
Bilirubina całkowita – jej pomiar we krwi jest przydatny w rozpoznawaniu, różnicowaniu i kontroli przebiegu chorób wątroby, dróg żółciowych i zespołów hemolitycznych. Bilirubina należy do barwników żółciowych. Stanowi produkt rozpadu hemu, głównie z hemoglobiny pochodzącej z niszczonych erytrocytów. Powstaje w komórkach układu siateczkowo-śródbłonkowego (wątroby, śledziony i szpiku), równocześnie z uwolnieniem z hemoglobiny żelaza. Bilirubina jest słabo rozpuszczalna w wodzie. Wydzielona do krwi jako bilirubina wolna może krążyć tylko dzięki nietrwałemu połączeniu z albuminą. Bilirubina wolna nie przenika do moczu, może natomiast przekraczać łożysko i barierę krew-mózg. Po wychwycie z krwi przez komórki wątroby i odszczepieniu albuminy, bilirubina ulega estryfikacji przez kwas glukuronowy. Powstałe pochodne, rozpuszczalne w wodzie, noszą nazwę bilirubiny związanej. Z komórek wątroby bilirubina związane ulega sekrecji głównie do kanalików żółciowych. Pule bilirubiny wolnej i związanej składają się na pulę bilirubiny całkowitej. Podwyższony poziom bilirubiny, nazywany jest hiperbilirubinemią i może być objawem chorób o różnej etiologii. W fizjologicznych warunkach stosunek bilirubiny wolnej do związanej wynosi 2:1. Wzrost stężenia bilirubiny całkowitej w surowicy jest laboratoryjną manifestacją obserwowanej klinicznie żółtaczki o różnym nasileniu i różnej etiologii. Stężenie bilirubiny wolnej wzrasta w przypadkach będących wynikiem nasilonej hemolizy wewnątrznaczyniowej (niedokrwistości hemolityczne), cholestazy, a także w zaburzeniach procesu estryfikacji. Stężenie bilirubiny związanej zwiększa się w przypadku wirusowego lub toksycznego uszkodzenia wątroby oraz cholestazy wewnątrz i zewnątrzwątrobowej różnego pochodzenia.
Za normę bilirubiny całkowitej uznaje się 0,3–1,2 mg/dl. Możliwymi przyczynami wyższego stężenia jest marskość wątroby; wirusowe zapalenie wątroby; nowotwór wątroby; zespół Budda i Chiariego; toksyczne uszkodzenie miąższu; hiperbilirubinemie wrodzone, choroba Gilberta; zespół Criglera-Najjara; choroby dróg żółciowych: zapalenie dróg żółciowych; kamica przewodowa; zapalenie dróg żółciowych; nowotwór dróg żółciowych. Innymi przyczynami za wysokiego mogą być m.in. hemoliza wewnątrznaczyniowa, żółtaczka ciężarnych i noworodków.
HBs-antygen – antygen powierzchniowy wirusa HBV, to najważniejszy czynnik badania HBsAg. Jego obecność oznacza najczęściej wirusowe zapalenie wątroby typu B. Antygen można znaleźć we krwi już po 3 tygodniach od zakażenia, dlatego uznawany jest za główny marker wykrywania tej dolegliwości.
W przypadku badania HBs możliwe są dwa wyniki: ujemny (HBs-) – brak zakażenia wirusem,
dodatni (HBS+) – obecność antygenu we krwi.
HCV p.ciała – oznaczanie przeciwciał anty-HCV swoistych dla antygenów wirusa zapalenia wątroby typu C (HCV) stanowi obecnie podstawowy test przesiewowy w diagnostyce zakażeń HCV. HCV jest hepatotropowym wirusem RNA należącym do rodziny flaviwirusów (Flaviviridae), czynnikiem etiologicznym wirusowego zapalenia wątroby typu C (WZW C), bardzo niebezpiecznej choroby o zasięgu globalnym. Zakażenie HCV, dotykające na świecie od 3 do 4 milionów osób rocznie, przebiega jako ostre i chroniczne zapalenie wątroby, prowadzące do trwałego uszkodzenia wątroby, uruchomienia mechanizmów autoimmunizacyjnych i nowotworu, następstw poważniejszych niż konsekwencje lepiej utrwalonego w powszechnej świadomości WZW B, powodowanego przez wirus zapalenia wątroby typu B: HBV. W badaniu również można uzyskać dwa wyniki: ujemny i dodatni. Często jednak, pomimo wyniku ujemnego, trzeba zlecić kolejne badania.
LDH – dehydrogenaza mleczanowa jest enzymem występującym w komórkach organizmu człowieka, odpowiedzialnym za przekształcanie glukozy. Wskutek obumarcia komórek, zachwiania równowagi jonowej krwi lub zwiększonej przepuszczalności błony komórkowej przenika on do surowicy krwi – w tym momencie rośnie jej stężenie. Badanie dehydrogenazy mleczanowej wiązane jest m.in. z chorobami wątroby oraz rozróżnicowaniem żółtaczki.
U osób zdrowych poziom dehydrogenazy mleczanowej nie powinien przekraczać 120 – 230 U/l (niektóre źródła podają normę w granicach 230 – 480 U/l). Podwyższone stężenie LDH naturalnie występuje u dzieci między 2. a 3. rokiem życia. Wzrost stężenia enzymu sugeruje podejrzenie u pacjenta m.in.: wirusowego zapalenie wątroby i innych chorób wątroby, choroby nerek, ostre zapalenie trzustki, udar mózgowy, mononukleozę zakaźną, dystrofię mięśniową czy zator tętnicy płucnej.
Proteinogram – jest elektroforetycznym rozdziałem białek surowicy na podstawowe frakcje o różnej zdolności poruszania się w polu elektrycznym. Elektroforeza białek jest metodą rozdziału na podstawie ich różnic fizycznych. Badanie zaliczane jest do badań przesiewowych wykrywających zaburzenia składu białek surowicy. Cząsteczki białek pod wpływem pola elektrycznego migrują i układają się na nośniku w charakterystyczny wzór prążków. Rozdzielają się na 6 grup: albuminy, alfa-globuliny (alfa1 i alfa2), beta-globuliny (beta1 i beta2) i gamma-globuliny. Stwierdzenie nieprawidłowości wielkości i kształtu prążków jest punktem wyjścia do dalszej diagnostyki. Wskazaniem do wykonania badania proteinogramu jest diagnostyka chorób nowotworowych, chorób wątroby, stanów zapalnych i chorób nerek.
Proteinogram – normy: albuminy 35-30 g/l – 56-65% białka całkowitego; alfa1-globuliny – 2-5% białka całkowitego; alfa2-globuliny – 7-13% białka całkowitego; beta-globuliny – 8-15% białka całkowitego; gamma-globuliny – 11-22% białka całkowitego. Odstępstwa od normy mogą wskazywać na choroby wątroby, zespół nerczycowy, stan zapalny czy nowotwór.
Uwaga, pamiętajmy, żeby do badania zgłosić się rano (w godz. 7-10), na czczo – dwanaście godzin od ostatniego posiłku. Nie można też pić alkoholu (przynajmniej dobę). Zaleca się przed pobraniem próbki wypić wodę i unikać wysiłku fizycznego.
Wyniki badań należy zawsze konsultować z lekarzem.
