Kalendarz badań profilaktycznych w każdym wieku

Dzięki kalendarzowi badań dowiesz się jakie badania powinno się wykonywać, w jakim wieku i z jakiego powodu, tak aby utrzymać zdrowie i zmniejszyć ryzyko rozwoju chorób.

KALENDARZ BADAŃ DIAGNOSTYCZNYCH na kontrolę Twojego zdrowia. Badania profilaktyczne należy wykonywać regularnie, nawet jeśli mamy dobre samopoczucie. Należy pamiętać, że ryzyko wielu chorób jest związane z wiekiem, płcią. W kalendarzu znajdziesz spis działań, które warto wykonać w danym okresie życia, aby mimo braku dolegliwości wykryć początek choroby i rozpocząć leczenie możliwie najszybciej.

Badania powyżej 20. roku życia

Osoby po 20. roku życia zwykle cieszą się dobrą kondycją fizyczną, ale regularne badania pozwalają wykryć zaburzenia, które mogą nie dawać żadnych objawów.

1. Morfologia krwi: Ocenia liczbę i morfologię krwinek czerwonych, białych oraz płytek krwi. Pomaga w diagnozie różnych chorób, anemii, infekcji i zaburzeń krzepnięcia, pozwala wykryć ewentualne stany zapalne. Często osoby młode nie zdają sobie sprawy z niedoborów żelaza, witaminy B12, kwasu foliowego co może w konsekwencji prowadzić do powstawania anemii, która często przez dłuższy czas nie daje żadnych objawów.
2. Badanie mocz – ogólne: Pozwala na ocenę pracy nerek i układu moczowego, a także wykrycie ewentualnych chorób metabolicznych jak np. cukrzyca.
3. Lipidogram: Pozwala na ocenę poziomu cholesterolu, frakcji cholesterolu (HDL, LDL, nie-HDL) oraz trójglicerydów we krwi. Jest kluczowy w ocenie ryzyka miażdżycy i chorób sercowo-naczyniowych.
4. Glukoza: Badanie poziomu glukozy we krwi na czczo służy do wczesnego wykrywania cukrzycy lub zaburzeń tolerancji glukozy.
5. Witamina D3: Niedobór tej witaminy może prowadzić do zaburzeń kostnych, zmniejszenia odporności, problemów ze snem i nastrojem, a także zwiększenia ryzyka niektórych chorób przewlekłych, np. chorób nerek.
6. Witamina B12: Niedobór witaminy B12 może prowadzić do różnych objawów, takich jak osłabienie, uczucie zmęczenia, bladość skóry, zaburzenia koncentracji, drętwienie i mrowienie w kończynach, zaburzenia równowagi czy zmiany psychiczne, a także do może powodować anemię.
7. Kwas foliowy: Niedobór kwasu foliowego może doprowadzić do anemii, zaburzenia układu nerwowego – objawiającego się zaburzeniami pamięci, koncentracji, depresją, zmęczeniem; osłabienia układu odpornościowego i innych. Kwas foliowy jest niezwykle ważny w okresie ciąży, ponieważ jego niedobór może zwiększać ryzyko powstania wad cewy nerwowej u płodu, takich jak rozszczep kręgosłupa czy wodogłowie.
8. Żelazo: Niedobór żelaza może doprowadzić do niedokrwistości osłabienia układu odpornościowego, zaburzeń wzrostu i rozwoju, problemów z koncentracją i pamięcią. Warto zaznaczyć, że nadmiar żelaza też może być problemem zdrowotnym.
9. Próby wątrobowe – (ALT, AST, ALP, BIL, GGTP) badanie aktywności enzymów wątrobowych, które może wskazywać na uszkodzenie wątroby, dróg żółciowych. Badanie to zalecane jest przy stosowaniu leków obciążających wątrobę, szczególnie przy stosowaniu antykoncepcji.
10. Pakiet dla kobiet planujących ciążę pomoże nie tylko w ogólnej ocenie zdrowia przyszłej mamy, ale także wskaże na ewentualne problemy z zajściem w ciążę lub w jej utrzymaniu.

Badania powyżej 30. roku życia

Po osiągnięciu 30. roku życia pojawia się szereg czynników ryzyka, które mogą wpływać na zdrowie i powodować różne schorzenia.

1. Długotrwały stres i brak odpowiedniej ilości snu mogą wpływać negatywnie na układ odpornościowy, serce, mózg i ogólny stan zdrowia, co pozwala określić morfologia, diagnozująca anemię, infekcje i zaburzenia krzepnięcia, wykrywająca ewentualne stany zapalne.
2. Niewłaściwe odżywianie, bogate w przetworzoną żywność, tłuszcze nasycone, sól i cukry, a także mało aktywny tryb życia i brak regularnej aktywności fizycznej mogą zwiększyć ryzyko otyłości, chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy typu 2 i innych schorzeń metabolicznych, co warto monitorować za pomocą badania poziomu cholesterolu (lipidogram) oraz glukozy, a także ogólne badanie moczu.
3. Palenie papierosów jest powiązane z wieloma chorobami, takimi jak choroby serca, przewlekłe choroby płuc, udar mózgu i różne rodzaje raka.
4. Warunki atmosferyczne w Polsce oraz dieta uboga w źródła witaminy D może przyczyniać się do jej niedoboru. Niektóre choroby układu pokarmowego, takie jak celiakia czy choroba Leśniowskiego-Crohna, mogą negatywnie wpływać na wchłanianie witaminy D z przewodu pokarmowego, a u osób z nadwagą lub otyłością witamina D może być utrzymywana w tkankach tłuszczowych, co zmniejsza jej dostępność we krwi. Niedobór ten może prowadzić do osłabienie kości, zmniejszenie odporności, problemy z układem sercowo-naczyniowym i stanami zapalnymi.
5. Zarówno niedobory w diecie, jak i zaburzenia metaboliczne i inne choroby mogą prowadzić do niewystarczającego poziomu jonów, takich jak sód, potas, magnez, wapń, chlorki i fosforany. Są one niezbędne do wielu procesów fizjologicznych, w tym przewodzenia impulsów nerwowych, utrzymania równowagi kwasowo-zasadowej, funkcjonowania mięśni i regulacji równowagi płynów. W tym celu warto badać poziom elektrolitów co 3 lata.
6. Spożywanie nadmiernych ilości alkoholu może prowadzić do uszkodzenia wątroby, a nawet marskości wątroby, chorób serca, nadciśnienia. Zaleca się monitorowanie stanu wątroby za pomocą badań: ALT, AST, ALP, BIL, GGTP – tzw. próby wątrobowe.
7. Rodzinna historia chorób, takich jak choroby serca, nowotwory, cukrzyca czy problemy z nerkami, może zwiększać ryzyko ich wystąpienia u danej osoby. Warto poznać czynniki ryzyka i monitorować określone parametry.
8. Zaburzenia hormonalne: Po 30 roku życia mogą pojawić się zaburzenia hormonalne, takie jak zaburzenia tarczycy, które wpływają na metabolizm i ogólny stan zdrowia, stąd zalecenie badania TSH III-ej generacji.

Badania powyżej 40. roku życia

Po 40 roku życia wzrasta liczba czynników ryzyka wystąpienia niżej opisanych chorób i dolegliwości.

1. Menopauza u kobiet:U kobiet w okresie menopauzy zmiany hormonalne mogą wpływać na układ kostno-mięśniowy i sercowo-naczyniowy, co zwiększać ryzyko osteoporozy, chorób serca i innych problemów zdrowotnych, stąd zaleca się obserwację swojego organizmu, kontrolne wizyty u ginekologa i w razie potrzeby wykonanie oznaczeń hormonów płciowych estradiolu, FSH i LH.
2. Zmiany hormonalne u mężczyzn: Po 40 roku życia może u mężczyzn wystąpić andropauza, czyli naturalne zmniejszenie poziomu hormonów płciowych, co może wpływać na zdrowie fizyczne i psychiczne (zmęczenie, osłabienie mięśni, zmniejszenie libido, zaburzenia erekcji, depresję, problemy z koncentracją, nadmierną senność). Aby to sprawdzić należy wykonać oznaczenie testosteronu. Efektem niedoboru testosteronu jest też zmniejszenie masy mięśniowej.
3. Po 40. roku życia istnieje większe ryzyko wystąpienia chorób wątroby, takich jak stłuszczenie wątroby, a także choroby wątroby związane z nadużywaniem alkoholu oraz regularnym stosowaniem niektórych leków, czego wpływ warto kontrolować za pomocą prób wątrobowych (AST,ALT.GGTP.ALP, bilirubina).
4. Nadciśnienie tętnicze: Z wiekiem wzrasta ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego, które jest powiązane z chorobami serca, nerek i mózgu. W tym celu należy kontrolować ciśnienie krwi.
5. Choroby układu sercowo-naczyniowego:Po 40 roku życia wzrasta ryzyko wystąpienia chorób serca, takich jak choroba wieńcowa, zawał serca i udar mózgu. Zaleca się monitorować cholesterol i trójglicerydy wykonując lipidogram.
6. Zaleca się coroczne monitorowanie podstawowych badań krwi – morfologii.
7. Cukrzyca typu 2: Po 40 roku życia ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 znacznie wzrasta, szczególnie u osób z nadwagą i niezdrowym stylem życia. Regularne sprawdzanie poziomu glukozy we krwi pozwala wczesne wykrywanie cukrzycy lub predyspozycji do tej choroby.
8. Po 40. roku życia, funkcje nerek mogą ulegać pewnym zmianom, które mogą wpływać na ich zdrowie i funkcjonowanie. Regularne badania kreatyniny we krwi mogą pomóc w monitorowaniu stanu zdrowia nerek i wczesnym wykrywaniu ewentualnych problemów.
9. Nowotwory: Z wiekiem wzrasta ryzyko wystąpienia różnych rodzajów nowotworów, dlatego regularne badania przesiewowe i kontrole są istotne dla wczesnego wykrycia.

Badania powyżej 50. i 60 roku życia

Po 50 roku życia mogą pojawić się dodatkowe czynniki, które są związane ze specyficznymi zmianami i procesami, które zachodzą w organizmie.
Oto kilka dodatkowych czynników ryzyka, które są charakterystyczne po 50 roku życia:

1. Lipidogram: Badanie poziomu cholesterolu i trójglicerydów we krwi jest ważne dla oceny ryzyka miażdżycy i chorób sercowo-naczyniowych.
2. Glukoza na czczo: Regularne sprawdzanie poziomu glukozy we krwi na czczo pozwala wczesne wykrywanie cukrzycy lub predyspozycji do tej choroby.
3. Badanie hormonów tarczycy (TSH, fT4): Po 50 roku życia zwiększa się ryzyko wystąpienia zaburzeń tarczycy, dlatego warto monitorować poziom hormonów tarczycy.
4. Badanie pracy nerek: Badanie poziomu kreatyniny i eGFR jest ważne dla oceny funkcji nerek, które mogą być bardziej narażone.
5. Badanie aktywności enzymów wątrobowych, takich jak AST, ALT i GGTP, może pomóc w ocenie stanu wątroby, która może być bardziej podatna na problemy w tym wieku.
6. Badanie witaminy D: Wraz z wiekiem obniża się zdolność organizmu do wytwarzania witaminy D pod wpływem promieni słonecznych i może wystąpić niedobór witaminy D, dlatego warto sprawdzić jej poziom we krwi.
7. Badanie poziomu minerałów: Ocenia poziom wapnia, magnezu i innych minerałów, które mają znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania układu kostno-mięśniowego.
8. Badanie poziomu hormonów płciowych (np. estradiolu, testosteronu): Po 50 roku życia u kobiet występuje okres menopauzy, a u mężczyzn andropauza, co jest związane z obniżeniem poziomu hormonów płciowych.
9. Badanie kału – krew utajona (bez diety): Badanie przesiewowe w kierunku raka jelita grubego i innych chorób jelitowych.