CPK – kinaza kreatynowa – ten enzym zawierają mięśnie sercowe, mózg i mięśnie prążkowane. Zwiększony jego poziom alarmuje o uszkodzeniach i zapaleniach, ma też związek z intensywną aktywnością fizyczną w przypadku osób uprawiających sport. Warto wiedzieć, że w tym ostatnim wypadku odchylenia z reguły wracają do normy. Naturalna jest także wysoka aktywność kinazy kreatynowej u pacjentów z dużą masą mięśniową.
Morfologia z różnicowaniem krwinek białych – to podstawowe, najbardziej powszechne badanie, pozwalające na ogólny ogląd naszego stanu zdrowia. W przypadku osób uprawiających sport dotyczy to przede wszystkim monitorowania podczas długotrwałego wysiłku mechanizmu transportującego tlen do wszystkich komórek organizmu. Rolę tę spełnia hemoglobina zawarta w erytrocytach: czerwonych ciałkach krwi. Zanim rozpoczniemy aktywność fizyczną trzeba wyjaśnić potencjalne zaburzenia w ilości i jakości erytrocytów, mogące świadczyć o niedokrwistości. Z kolei ilość i proporcje poszczególnych populacji leukocytów mogą świadczyć o infekcjach, alergiach czy chorobach przewlekłych. Ważnym wskaźnikiem morfologii są trombocyty – płytki krwi, których nieprawidłowe poziomy wskazują na skłonność do krwawień, gdy jest ich za mało lub zakrzepów, kiedy za dużo. To bardzo ważny wskaźnik, biorąc pod uwagę, że wzmożone uprawianie sportu powoduje z jednej strony zagęszczenie krwi i wzrost jej lepkości, a z drugiej prowadzi do aktywacji trombocytów. Skrzepy są poważnym zagrożeniem. W skrajnych przypadkach mogą prowadzić do udaru czy zawału. Z kolei różnicowanie krwinek białych pomaga określić przyczynę nieprawidłowej liczby WBC (ang. White Blood Cells); pomaga w rozpoznaniu i monitorowaniu chorób wpływających na układ odpornościowy, takich jak zakażenie lub stan zapalny oraz nowotworów, w tym białaczki.
Żelazo – jego niedobór w organizmie sprawia, że osoba uprawiająca sport czuje się zmęczona. Główną bowiem rolą żelaza jest umożliwienie transportu tlenu przez krwinki czerwone. Oznacza to, że od prawidłowego poziomu tego pierwiastka zależy to, czy organizm będzie dotleniony, a my będziemy mieć energię do działania. Warto podkreślić, że aktywni fizycznie zużywają tego mikroelementu więcej, niż osoby, które sportu nie uprawiają. Chodzi o wspomniane dotlenienie organizmu. Dzienne zapotrzebowanie na żelazo waha się w granicach od 10 do 20 mg, stąd od wyników badań zależeć będzie też ewentualna suplementacja żelazem. Pamiętajmy, na niedobór żelaza wskazują m.in. takie objawy, jak: zmęczenie, spadek wytrzymałości, złe samopoczucie. Co ważne – wzmożone treningi nie eliminują objawów. Wówczas wizyta w laboratorium, a później konsultacja z lekarzem jest niezbędna.
Wapń – to jeden z najważniejszych makroelementów w diecie osób o zwiększonym wysiłku fizycznym. Uczestniczy m.in. w procesie mineralizacji kości i decyduje o ich gęstości, twardości i sztywności oraz pomaga w utrzymaniu prawidłowego przekaźnictwa nerwowego, a także ma udział w procesie skurczu i rozkurczu mięśni oraz krzepliwość krwi. Uczestniczy też w działaniu enzymów trawiennych i bierze udział w procesie podziału i specjalizacji komórek. Wskazaniem do wykonania badania jest ocena poziomu wapnia we krwi. Zarówno bowiem nadmiar tego pierwiastka (hiperkalcemia) jak i jego niedobór (hipokalcemia) mogą stanowić zagrożenie życia i prowadzić do chorób układu kostnego, zaburzeń funkcji nerek, serca i układu pokarmowego.
Cholesterol całkowity – to badanie informujące o całościowym poziomie cholesterolu dostarczanego do organizmu przez dietę, jak i wytwarzanego w wątrobie i ścianach jelit. Cholesterol całkowity dzielimy na dwie frakcje: LDL (tzw. złą) i HDL (dobrą). Nadmiar złego cholesterolu powodować może zwężenie światła naczyń, utrudnienie przepływu krwi, co z kolei prowadzi do zmniejszenia transportu tlenu z krwią. Nadmiar złego cholesterolu prowadzi do postępującego procesu zwężenia światła naczynia, utrudniając przepływ krwi i zmniejszając dowóz krwi i tlenu. Im wyższe stężenie cholesterolu, tym większe jest ryzyko zawału serca, udaru móżgu czy miażdżycy nóg. Z cholesterolu całkowitego wyodrębnia się trójglicerydy (ich badanie również składa się na pakiet sport). LDL, HDL i trójglicerydy są składnikiem budulcowym hormonów, komórek, kwasów żółciowych oraz witamin.
Sód i potas. Poziom elektrolitów (sodu i potasu) jest istotny w ocenie wydolności serca u osób z zaburzeniami krążenia i funkcji nerek oraz aktywnych fizycznie osób zdrowych. W języku sportowców: istotnym elementem treningu jest spalanie składników energetycznych i wody, a wraz z nimi utrata pierwiastków, które regulują gospodarkę wodną organizmu. Sód jest ważny dla pracy mięśni, jego brak powoduje osłabienie i skurcze mięśni. Potas koreluje się nie tylko z pracą mięśni, ale i z układem nerwowym. I w tym przypadku niedobór oznacza chroniczne zmęczenie, skurcze, spadek wydolności. Stan tzw. pompy sodowo-potasowej organizmu musi być omówiona z lekarzem po przeprowadzeniu badań laboratoryjnych.
Trójglicerydy – in. triglicerydy, triacyloglicerole (TG), to tłuszcze proste (lipidy), estry gliceryny i trzech kwasów tłuszczowych, które stanowią największe źródło energii dla organizmu, stąd mają ogromne znaczenie dla osób, które chcą uprawiać, bądź już uprawiają sport. Materiał energetyczny jest zużywany na bieżące, ale może być też magazynowany przez organizm w postaci tkanki tłuszczowej. Prawidłowy poziom trójglicerydów we krwi wynosi poniżej 150 mg/dl, jednak nieco się różni dla obu płci. Groźny jest podwyższony poziom lipidów. Może bowiem prowadzić do udaru mózgu i zawału serca – i to w większym stopniu niż wysoki cholesterol. Bardzo wysoki poziom trójglicerydów może być jedną z przyczyn zapalenia trzustki. Trójglicerydy produkowane są przez wątrobę, ale także dostarczane do organizmu z pokarmami. Ich źródłem są tłuszcze roślinne oraz zwierzęce.
Uwaga, pamiętajmy, żeby do badania zgłosić się na czczo – dwanaście godzin od ostatniego posiłku. Nie można też pić alkoholu (przynajmniej dobę). Zaleca się przed pobraniem próbki wypić wodę i unikać wysiłku fizycznego. Krew najlepiej oddawać w godzinach 7 – 10.
Wyniki badań należy zawsze konsultować z lekarzem.
